Wielu z nas Francja kojarzy się ze sztuką, filozofią, wysublimowaną estetyką. Kraj ten wydał wiele wybitnych artystów, naukowców oraz myślicieli. Francuzi mają bogate tradycje naukowe (kto nie słyszał o Sorbonie), szczycą się również swoim liberalizmem, który obejmuje również, a może przede wszystkim równość w dostępie do edukacji.

U podstaw nauczania publicznego leżą tzw. prawa Juliusza Ferry (Jules Ferry), które mówią, że szkoła publiczna jest darmowa, obowiązkowa i każdy obywatel ma prawo do informacji na jej temat.

Szkolnictwo we Francji pozostaje pod ścisłą kontrolą państwa. Najważniejsze decyzje podejmowane są przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Szkolnictwa Wyższego i Nauki (Ministère de l’Education Nationale, l’Enseignement Supérieure et la Recherche). Wszystkie programy są ustalane dekretami ministerialnymi.

Obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku powyżej 6 lat i trwa on do czasu, aż ukończą one 16 lat.

Administracja szkolnictwa wyższego obejmuje 26 dystryktów akademickich. Obowiązuje zasada jednej akademii na region. Jej siedziba znajduje się w największym mieście regionu. Gęsto zaludnione regiony mają jednak zazwyczaj więcej akademii. Każda z nich jest zarządzana przez rektora, który jest odpowiedzialny przed Ministrem Edukacji Narodowej.

System edukacji we Francji wyróżnia:
- edukację przedszkolną (education préprimaire)
- szkolnictwo podstawowe (enseignement primaire)
- szkolnictwo średnie (enseignement secondaire)
- szkolnictwo wyższe

Nauczanie przedszkolne

Dziecko powyżej drugiego roku życia może rozpocząć naukę w przedszkolu (École maternelle), którą kończy w wieku pięciu lat. Na tym poziomie rozwija się w dziecku podstawowe umiejętności pobudzające wrażliwość na świat i zdolność do samodzielnej nauki. Ten etap nie jest obowiązkowy, ale wiele dzieci w nim uczestniczy.

Nauka w przedszkolach dzieli się na trzy etapy, zależne od wieku małych uczniów:
- I etap – dla dzieci w wieku 2-3 lata
- II etap – dla dzieci w wieku 4 lat
- III etap – dla dzieci w wieku 5 lat

Dzieci uczą się 5 dni w tygodniu, 6 godzin dziennie (3 godziny rano, 3 po południu).

Szkolnictwo podstawowe

Edukacja w szkole podstawowej (École élémenteire) trwa 5 lat i obejmuje dzieci w wieku 6-11 lat. Składa się z kursu przygotowującego, kursów podstawowych (dwa poziomy) oraz kursów średnich (2 poziomy). W trakcie tych 5 lat, dziecko uczy się czytać, pisać (dzięki ćwiczeniom z redagowania oraz kompozycji) oraz liczyć (dzięki lekcjom z arytmetyki i rachunków). Dziecko jest również wstępnie zapoznawane z językiem obcym, głównie angielskim, jak również z nowymi technologiami, takimi jak informatyka.

Klasy na poziomie podstawowym są mieszane i są prowadzone przez jednego nauczyciela, który prowadzi wszystkie zajęcia.

Nauka w szkole podstawowej obejmuje 27 godzin lekcyjnych na tydzień (w godzinach 9-12 i 14-17). Zajęcia odbywają się 4 razy w tygodniu roboczym oraz w sobotę rano (środa i niedziela są dniami wolnymi od nauki).

Etapy edukacji w szkole podstawowej:
- kurs przygotowujący (cours préparatoire CP)
- kurs elementarny 1 rok (cours élémentaire 1ere année CE1)
- kurs elementarny 2 rok (cours élémentaire 2ème année CE2)
- kurs średni 1 rok (cours moyen 1ere année CM1)
- kurs średni 2 rok (cours moyen 2ème année CM2)

Szkolnictwo średnie

Etap edukacji średniej rozpoczyna się w szóstym roku nauki obowiązkowej i jest podzielony na dwa cykle. Pierwszy to klasy od 6 do 3 , drugi - klasy 2, 1 i finalna (terminale).

Cykl pierwszy: Collège (gimnazjum)

Gimnazjum CES (Collège d'enseignement secondaire) jest pierwszym z etapów edukacji w
szkole średniej. Uczniowie uczestniczą w podstawowych zajęciach (francuski, matematyka, historia, geografia, nauki ścisłe, języki obce itd.), które są wykładane przez osobnych nauczycieli.

Klasy 6 i 5 to tzw. I etap obserwacji (cycle d'observation), z jednolitym programem dla wszystkich uczniów i obowiązkowym językiem obcym. Następne dwie klasy (4 i 3), czyli II etap obserwacji obejmują miedzy innymi naukę drugiego języka obcego.

Pierwszy etap nauki w szkole średniej kończy się świadectwem gimnazjalnym (brevet des collèges), inaczej BEPC, pierwszym oficjalnym dyplomem szkolnym. Na tym poziomie uczniowie mogą wybrać między nauką ogólną kończącą się maturą (baccalauréat) lub nauką konkretnego zawodu, która kończy się dyplomem (CAP lub BEP) po roku lub dwóch nauki.

Cykl drugi: Lycée (liceum) lub LEP (liceum zawodowe)

Drugi etap edukacji w szkole średniej we Francji oferuje naukę w liceum (lycée, tzw. etap długi) lub w liceach zawodowych (LEP - lycée d'enseignement professionnel, tzw. etap
krótki).

Etap krótki trwa dwa lata i przygotowuje do dwóch dyplomów:
- CAP – świadectwa zawodowego w określonej specjalizacji (certificat d'aptitude professionnel)
- BEP – świadectwo zawodowe w zakresie specjalizacji ogólnej: hotelarstwo, transport (brevet d'etudes professionnelles).

Licea zawodowe obejmują zwykle uczniów, którzy chcą się uczyć zawodu, bądź tych, którzy z racji gorszych ocen nie dostali się do liceum. Część osób, które otrzymały dyplom BEP kontynuuje naukę w kierunku matury z nauk ścisłych.

Etap długi obejmuje trzy lata nauki przygotowujące do matury. W pierwszej klasie następuje rozpoznanie i przydzielenie uczniów do określonych profilów maturalnych. Istnieje pewna liczba opcji nauki maturalnej w zależności od zdolności i możliwości uczniów. Niektórzy wybierają profil ścisły (option scientifique - Bac S - nauki matematyczno-fizyczne i biologiczno-chemiczne), inni profil ekonomiczny (option économique - Bac ES - nauki ekonomiczne i społeczne), jeszcze inni profil humanistyczny (option littéraire - Bac L - języki, filozofia, historia, geografia). Późniejszy wybór studiów w sposób naturalny zależy zazwyczaj od wybranego profilu matury.

Na zakończenie pierwszej klasy zdaje się egzamin maturalny z języka francuskiego, a w ostatniej z klas (terminale) zdaje się maturę specjalistyczną.

Egzaminy maturalne są przeprowadzane w czerwcu i przebiegają dwuetapowo. Egzaminy mają charakter krajowy i są identyczne we wszystkich ośrodkach egzaminacyjnych w całym kraju. Statystycznie każdego roku jeden kandydat na czterech nie zdaje matury.

50% uczniów kończy naukę w wieku 16 lat i wchodzi w życie zawodowe. Druga połowa wybiera kontynuację nauki aż do matury, która otwiera drzwi do edukacji wyższej i uniwersyteckiej.

Marcin Górzyński, Ewa Skibińska edu.edu.pl